Wat is HiFu? High Intensity Focused Ultrasound bij prostaatkanker

‘Wat is HiFu? Adviseert Andros de behandeling HiFu (High Intensity Focused Ultrasound) bij prostaatkanker?’ vraagt een van onze lezers zich af. Prof.dr. Frans Debruyne geeft antwoord op deze ‘vraag van de maand’.

Wat is HiFu?

HiFu behandeling van prostaatkanker bestaat al bijna 20 jaar. Door middel van gerichte hoge intensiteit geluidsgolven wordt het kankerweefsel in de prostaat lokaal vernietigd. In feite doet HiFu niets anders wat elke energiebron (bevriezing, koken, vergiften, verbranden, elektriciteit, laser) met weefsel kan doen: het vernietigen van levende cellen. Al deze energiebronnen kunnen dan ook worden gebruikt voor het vernietigen van prostaatkanker (en elders in het lichaam aanwezige kwaadaardige kankergezwellen). Zo bestaat er voor de behandeling van prostaatkanker cryotherapie (bevriezing), fotodynamische therapie, laser, brachytherapie (inwendige bestraling), IRE (elektroporation), elektrocoagulatie en nog veel meer manieren.

Te weinig wetenschappelijk onderzoek

Het probleem is niet de energie, maar het juist richten van de energie en het niet beschadigen van omliggende weefselstructuren en organen. Dit geldt ook HiFu. Ook al worden sommige van deze hoogenergetische behandelvormen al jaren toegepast, zij zijn nooit het stadium van experimentele therapie ontstegen. Dit komt omdat vergelijkend onderzoek met traditionele behandelvormen, zoals chirurgie of uitwendige bestraling, nooit op wetenschappelijk verantwoorde wijze is uitgevoerd. Er bestaan wel kortere termijnresultaten in zogenaamde retrospectieve analyses en deze tonen aan dat er in sommige gevallen wel goede resultaten kunnen worden bereikt. Dit is ook het geval voor HiFu.

HiFu als focale therapie?

Naar mijn mening ligt het grote voordeel van therapieën zoals HiFu in de mogelijkheid om focale vernietiging van het kankerletsel te bereiken. Dit betekent dat niet de gehele prostaat moet worden behandeld, maar alleen het deel van de prostaat waarin de kanker zich bevindt. Als dat goed zou lukken, zouden er uitstekende resultaten met minimale gevolgen kunnen worden bereikt voor de behandeling van prostaatkanker. Er is immers geen risico van beschadiging van omliggende structuren zoals de uitwendige sluitspieren of de zenuw- en bloedvatenbundels die zorgen voor de erectie. Jammer genoeg is dit nog te veel het geval met chirurgie, waardoor na de operatie complicaties zoals ongewild urineverlies en (veel meer nog) erectie- en potentiestoornissen kunnen optreden.

Meestal toch behandeling van totale prostaat

Focale therapie houdt echtere automatisch het risico in dat de kanker niet volledig wordt vernietigd en dat er dus resttumoren in de prostaat zouden kunnen achterblijven. Dit heeft niets met de energie zelf te maken maar met de mogelijkheden om de kanker binnen de prostaat zo nauwkeurig te kunnen afbeelden dat de energiebron met grote nauwkeurigheid alleen op het kankerletsel in de prostaat kan worden gericht. Met de huidige afbeeldingsmogelijkheden, voornamelijk MRI, is dit jammer genoeg nog niet altijd echt mogelijk. Daarom worden HiFu en cryotherapie, de twee meest gebruikte energiebronnen, meestal nog toegepast op een manier waarbij de totale prostaat wordt behandeld. Dan kunnen echter dezelfde complicaties optreden als bij chirurgie: incontinentie en erectiestoornissen.

Huidige afbeeldingsmogelijkheden prostaat zijn beperkt

Het is wel aan te nemen dat met verbetering van de afbeeldingsmogelijkheden van kanker in de prostaat (zoals ook in andere organen, zoals borsttumor bij de vrouw) focale therapie in de toekomst veel beter mogelijk zal worden. In dat geval zal de meerwaarde van HiFu echt naar voren kunnen komen. Maar deze meerwaarde moet eerst worden bewezen in prospectieve vergelijkende studies. Voordat deze studies voorhanden zijn, zijn wij al weer een ruim aantal jaren verder.

Kankerweefsel op meerdere plekken in prostaat

Er is echter nog een bijkomend probleem bij focale therapie: prostaatkanker is per definitie een multifocale aandoening. Dat wil zeggen dat er op diverse plaatsen in de prostaat kankerweefsel kan groeien, namelijk aan de buitenkant van de twee laterale kwabben maar ook in de overgangszone die vooraan ligt of bij de apex van de prostaat die dichtbij de sluitspier ligt. Deze diverse lokalisaties worden niet altijd of zelfs meestal niet even nauwkeurig (op MRI) afgebeeld zodat focale therapie ook op die manier niet altijd zijn optimale efficiëntie bereikt. Ook hierin is in de toekomst verbetering te verwachten.

HiFu behandelingen herhalen

Echter als focale therapie heeft HiFu wel het voordeel dat het – in tegenstelling tot brachytherapie en doorgaans ook cryotherapie – wel kan worden herhaald en opnieuw kan worden toegepast als wordt vastgesteld dat het kankerweefsel niet volledig is behandeld of dat er nog andere kankerletsels in het prostaat zijn die niet waren afgebeeld.

Nu niet routinematig aanbevolen

Door de huidige beperkte afbeeldingsmogelijkheden en het ontbreken van voldoende studie moet voor nu nog steeds worden vastgesteld dat deze behandelingsvorm toch nog als experimenteel moet worden beschouwd, ook al lijkt deze voor sommige patiënten zeer effectief. Daarom kan HiFu niet routinematig worden aanbevolen. In geselecteerde gevallen, met name voor focale toepassing, kan deze behandeling mogelijkerwijze wel al worden toegepast. Het is dan wel van groot belang de patiënt vooraf duidelijk te informeren en te wijzen op de nog bestaande beperkingen.

Dus op de vraag of Andros Clinics HiFu adviseert kan worden geantwoord: Ja, wel HiFu maar alleen bij streng geselecteerde patiënten en in de vorm van focale therapie. Als de behandeling van prostaatkanker noodzakelijk is, geeft Andros meestal de voorkeur aan in opzet curatieve (genezende) robot geassisteerde radicale prostatectomie (RALP).

Lees verder over de behandeling van prostaatkanker

Lees verder over prostaatkanker