Kan je prostaatkanker ontdekken met een urinetest? Of een ander soort test?

‘Kan je prostaatkanker ontdekken met een urinetest? Of met een ander soort prostaatkanker test?’, vraagt een van onze lezers zich af. Professor Frans Debruyne geeft antwoord op deze ‘vraag van de maand’.

Bij het opsporen van prostaatkanker kan ook een urinetest gebruikt worden. Maar met alleen een plastest kan prostaatkanker niet opgespoord worden. Ik zal u uitleg geven over het opsporen van agressieve prostaatkanker en welke testen er zijn.

Waarom prostaatkanker in een vroeg stadium ontdekken?

Prostaatkanker wil je ontdekken voor het gaat uitzaaien. Als een agressieve prostaatkanker snel wordt ontdekt, dus als het prostaatkankergezwel nog alleen in de prostaat zit, is een behandeling gericht op genezing mogelijk. Daarom is het van belang om een agressieve prostaatkanker in een vroeg stadium te ontdekken.

Als het gezwel al buiten de prostaat zelf is gegroeid of is uitgezaaid naar de lymfeklieren, de botten of andere organen is genezing vooralsnog niet meer mogelijk. Bij uitgezaaide prostaatkanker wordt een palliatieve behandeling gegeven. Dat is een behandeling die gericht is op het remmen van de kanker en het verminderen van klachten.

Niet alle prostaatkankers zijn gevaarlijk

Niet alle prostaatkankers zijn gevaarlijk, dus niet alle prostaatkankers hoeven opgespoord te worden. Wat we wel vroeg willen opsporen zijn de zogenoemde agressieve prostaatkankers: prostaatkankers die significant zijn, die een bedreiging voor progressie en uitzaaiingen in zich hebben.

Intelligente vroege opsporing

Intelligente vroege opsporing betreft met name het vroeg ontdekken van prostaatkanker vanaf de leeftijd van ca. 50 jaar bij risicogroepen zoals familiair voorkomen van prostaatkanker, Afrikaanse afkomst en genetische predisponerende factoren. En bij een hoge uitgangswaarde van PSA bij omstreeks de leeftijd van 50 jaar, gekoppeld aan een afwijkende risicowijzer. Deze aanpak is recent nog onderstreept door publicaties van de EAU (European Association of Urology).

Andros Clinics is een groot voorstander van intelligente vroege opsporing en past dit al jaren toe. Bij Andros wordt deze ’intelligente opsporing’ uitgevoerd volgens het traject van prostaatkanker precisiediagnostiek. In dit traject heeft waar nodig een prostaatkanker urinetest een volwaardige plaats.

Eerst een bloedtest voor prostaatkanker

En daarmee komen we aan de vraag van de maand: kan je prostaatkanker ontdekken met een urinetest? Ja, er is inderdaad een urinetest die in zekere mate het risico voor prostaatkanker kan voorspellen. Maar dit gaat echter stapsgewijs. De eerste stap om prostaatkanker bijtijds op te sporen is het uitvoeren van een PSA test. Dit is een bloedtest die de waarde aantoont van PSA (Prostate Specific Antigen). Dat gaat meestal via de huisarts. Is deze PSA waarde verhoogd dan is nader onderzoek nodig bij de uroloog. Bij Andros is dat precisiediagnostiek, bij deze diagnostiek wordt ook een urinetest gebruikt.

Op welke leeftijd een PSA test?

Op welke leeftijd is het zinvol om een PSA test uit te voeren? De beste benadering hierbij is een PSA uitgangswaarde bij iedere man rond de vijftig jaar te laten bepalen. Is deze waarde normaal, dus minder dan 1,50 – 2,00 ngr/ml, dan kunnen deze mannen met voldoende zekerheid ervan uitgaan dat ze de eerste 10 – 15 jaar van de diagnose prostaatkanker gespaard blijven. Dus verder geen zorgen meer. Dit is natuurlijk anders voor mannen met de hierboven beschreven risicofactoren. Die wordt geadviseerd jaarlijks hun PSA gehalte in het bloed laten controleren.

Een prostaat MRI

Als de PSA naar een te hoge waarde stijgt of er andere aanduidingen zijn voor prostaatkanker bijvoorbeeld door het bevoelen van de prostaat door de uroloog dan volgt bij Andros precisiediagnostiek. De eerste stap hierbij is een prostaat MRI. Dit is sinds kort ook ‘de’ standaard in de betreffende Nederlandse richtlijnen.

Soms urinetest na MRI

Een urine prostaatkankertest komt na de MRI als de prostaat MRI geen verdenking voor prostaatkanker aangeeft en er toch aanwijzingen zijn voor mogelijk prostaatkanker bijvoorbeeld door lichamelijk onderzoek. Het doel van de test is in dat geval om te kijken of een prostaatbiopsie toch kan worden voorkomen.

De urinetest die dan wordt gebruikt heeft als merknaam selectMDX. Dit is een test die op prostaatcellen, uit de urine gewonnen, aantoont of deze genetische kenmerken hebben die op de aanwezigheid van een agressieve prostaatkanker wijzen. Deze test is ontwikkeld onder leiding van professor Schalken van de afdeling urologie in het Radboudumc Nijmegen, dus een echt Nederlandse prestatie, en heeft ondertussen de ‘proof of principle’ doorstaan.

Publicaties hebben aangetoond dat deze test voldoende sensitiviteit en specificiteit heeft om de eventuele aanwezigheid van een agressieve prostaatkanker aan te tonen of te ontkennen. Het gaat er vooral om niet noodzakelijke prostaatbiopsieën te voorkomen en toch bijtijds agressieve dus potentieel gevaarlijke prostaatkankers te ontdekken.

Urinetest prostaatkanker

De urinetest is een genetische test waarbij prostaatkankercellen worden verkregen uit urine die wordt uitgeplast na een lichte prostaatmassage door de uroloog. Het urinemonster wordt onderzocht in een gespecialiseerd laboratorium. Het is een vrij dure test die niet vergoed wordt vanuit de zorgverzekering en derhalve selectief en op indicatie wordt uitgevoerd. Andros Clinics biedt desalniettemin deze test zonder kosten voor de betrokken patiënt aan als de behandelend uroloog deze urinetest noodzakelijk acht.

Zijn er andere prostaatkanker testen?

Ja, er zijn andere prostaatkanker voorspellende testen maar dat zijn op dit moment nog geen eenvoudige testen. Voorbeelden hiervan zijn gecompliceerde en vooral (te) dure bloedtesten of ingewikkelde met AI (artificial intelligence) berekende kans waarden. Niets mis hiermee maar routinematig niet betaalbaar, in Nederland niet vergoed en eigenlijk ook niet echt beschikbaar. Als voorloper in de prostaatkankerdiagnostiek volgt Andros deze ontwikkelingen uiteraard wereldwijd. Al eerder waren we in staat om gevalideerde verbeterde technieken snel aan te kunnen bieden.

Over prostaatkanker precisiediagnostiek

In 2015 is Andros gestart met de introductie van precisiediagnostiek in haar prostaatkankercentrum. Inmiddels wordt hier jaarlijks ca. 8% van de agressieve prostaatkankers in Nederland opgespoord. De precisiediagnostiek is verzekerde zorg.

Lees meer over precisiediagnostiek

Lees meer over PSA test

Symptomen prostaatkanker komen vaak (te) laat

Heeft u een suggestie voor de ‘vraag van de maand’? Bijvoorbeeld over plasklachten, prostaat, erectie, testosteron, prostaatkanker of een ander urologisch onderwerp? Mail uw vraag aan de redactie via info@andros.nl ovv vraag van de maand. Als uw vraag wordt geselecteerd, dan wordt deze als ‘vraag van de maand’ anoniem geplaatst.