Wat is lokaal uitgezaaide prostaatkanker?

Wat is lokaal uitgezaaide prostaatkanker? Lokaal uitgebreide prostaatkanker? Lokaal gevorderde prostaatkanker? Wat is het verschil met een lokale prostaatkanker? Dr. Theo de Reijke geeft uitleg.

Als u de diagnose prostaatkanker krijgt, vertelt de uroloog hoe agressief de prostaatkanker is én of de prostaatkanker zich mogelijk ook buiten de prostaat bevindt. Dit zijn belangrijke gegevens omdat mogelijke behandelopties hierop gebaseerd zijn.

Hoe agressief is de prostaatkanker?

De agressiviteit van de prostaatkanker wordt aangegeven in een Gleason Score met een schaal van 6 tot 10, of in een Grade Group.

Waar zit de prostaatkanker?

Waar de prostaatkanker zich bevindt, alleen in de prostaat of ook buiten de prostaat, wordt aangegeven in een TNM score.

• T score duidt aan of er een tumor is en zegt iets over de grootte van de tumor(-en) en waar deze zitten. Deze score loopt van T1 tot T4.
• N geeft aan of er uitzaaiingen zijn in nabijgelegen lymfeklieren (nodi).
• M staat voor metastasen en geeft aan of er uitzaaiingen zijn op afstand, zoals in de botten of organen.

Wat is een lokale prostaatkanker?

Bij een ‘lokale prostaatkanker’ is de tumor alleen in de prostaat gevonden. Dit wordt aangeduid met T1 of T2. Vaak is deze kanker niet agressief en is een ‘actieve’ behandeling zoals opereren of bestralen niet, of niet direct, nodig. Wel blijft de uroloog de tumor nauwlettend in de gaten houden. Als de lokale prostaatkanker wél agressief is, zijn opereren of bestralen mogelijke behandelingen. Beide behandelingen zijn gericht op genezen.

Als de prostaatkanker wel is uitgezaaid

Uitgezaaide prostaatkanker is een diagnose met een nog grotere impact. In principe is er dan geen ‘in opzet genezende behandeling’ meer mogelijk. Momenteel is circa 20% van de prostaatkankers uitgezaaid bij de diagnose.

Daarom zoeken we naar mogelijkheden om deze diagnose te voorkomen door de prostaatkanker wél op tijd te vinden. Dat heet vroegdiagnostiek. Vroegdiagnostiek is met name van belang voor mannen die een verhoogd risico lopen. Zoals mannen met kanker in de familie, mannen van Afrikaanse of Joodse afkomst en bij bepaalde genetische afwijkingen.

Lokaal uitgezaaide prostaatkanker

Bij lokaal uitgezaaide prostaatkanker zijn er in de lymfeklieren nabij de prostaat uitzaaiingen gevonden. Dit wordt ook wel lokaal uitgebreide prostaatkanker genoemd. Een lokaal gevorderde prostaatkanker is ietwat anders: de tumor is wel door het prostaatkapsel gebroken maar zijn er in principe geen uitzaaiingen aangetoond. Door de inzet van de PSMA-scan kan de diagnose ‘lokaal uitgezaaide prostaatkanker’ eerder worden gesteld.

Hoe worden uitzaaiingen gevonden?

Uitgezaaide prostaatkanker kan op verschillende manieren worden vastgesteld. Traditioneel werd voor het opsporen van prostaatkanker buiten de prostaat een MRI en of een botscan gebruikt. Nu wordt, met name in Nederland, meer en meer de PSMA-scan ingezet als er risicofactoren zijn voor het vinden van uitzaaiingen.

Het ‘voordeel’ van de PSMA-scan is dat deze veel gevoeliger is en ook al heel kleine uitzaaiingen vindt. Meestal zitten deze heel kleine uitzaaiingen in de naastgelegen lymfeklieren. Het is (nog) niet wetenschappelijk aangetoond welk voordeel het vroeger ontdekken van deze uitzaaiingen uiteindelijk voor de patiënt heeft.

Hoog-volume en laag-volume uitzaaiingen

Voor het behandeladvies is het belangrijk om op basis van allerlei onderzoeken vast te stellen:
• hoeveel uitzaaiingen er zijn
• de locatie van de uitzaaiingen

Op basis hiervan maken urologen onderscheid in hoog-volume en laag-volume uitzaaiingen. Hoe vaak hoog- en laag volume uitzaaiingen voorkomen in Nederland is niet exact bekend.

Uitgezaaide prostaatkanker behandelen

Welke behandelingen mogelijk zijn, verschilt voor hoog- en laag-volume uitzaaiingen. Per patiënt zal individueel bepaald moeten worden wat het optimale behandeladvies is. ‘Shared-decision’, samen met patiënt, en partner, de behandeling bespreken is hierbij cruciaal.

Behandeling lokaal uitgebreide prostaatkanker

Mogelijke behandelingen van lokaal uitgebreide prostaatkanker lopen uiteen. De prostaat kan verwijderd worden inclusief een uitgebreide klierverwijdering, eventueel gevolgd door hormoonbehandeling of bestraling. Of de prostaat wordt bestraald in combinatie met een hormoonbehandeling.

Behandeling laag-volume uitgezaaide prostaatkanker

Is er sprake van een laag-volume uitgezaaide prostaatkanker, dan zal een bestraling van de prostaat in combinatie met hormonale therapie een behandeling kunnen zijn.

Behandeling hoog-volume uitgezaaide prostaatkanker

Bij een hoog-volume uitgezaaide prostaatkanker wordt hormonale therapie gecombineerd met chemotherapie of een zogenaamde tweedelijns hormonale therapie (o.a. abirateron of enzalutamide). Operatief de prostaat verwijderen of de prostaat bestralen heeft in dat geval geen toegevoegde waarde meer.

Wie behandelt uitgezaaide prostaatkanker?

Afhankelijk van het type behandeling zal de uroloog dan wel de medisch-oncoloog (met name bij chemotherapie) de hoofdbehandelaar zijn.

Uitgezaaide prostaatkanker voorkomen

Het is nog niet mogelijk om prostaatkanker te voorkomen, alhoewel we wel weten dat een gezonde leefstijl een enigszins goede invloed kan hebben. Het aantal diagnoses uitgezaaide prostaatkanker kan wél worden teruggedrongen door agressieve prostaatkankers op tijd te ontdekken en te behandelen voor dat de kanker uitzaait.

Lees meer over prostaatkanker