PSA waarde en het opsporen van prostaatkanker

Over PSA waarde, het opsporen van prostaatkanker, het verschil tussen agressieve en niet agressieve prostaatkanker en waarom niet alle prostaatkanker behandeld hoeft te worden werd dr. Paul Kil, medisch directeur van Andros, geïnterviewd op de radio. ‘Als je een agressieve prostaatkanker hebt, kan je er maar beter vroeg bij zijn’, aldus dr. Kil.

Direct naar:

• Worden mannen uitgenodigd om hun PSA waard te laten meten?
• Hoe angstig zijn mannen met een hoge PSA waarde?
• Zijn er medicijnen tegen het krijgen van prostaatkanker?
• Altijd eerst een MRI. Waarom is soms ook nog een biopsie nodig?
• Prostaatkanker, waarom wil je er wél vroeg bij zijn?
• Waarom worden mannen niet standaard onderzocht op prostaatkanker?

Hoe komt een man voor prostaatkanker onderzoek bij Andros?

Mannen komen bij ons via de huisarts. Ze worden verwezen door de huisarts met klachten of een afwijkende PSA waarde waarvoor aanvullend onderzoek door de uroloog nodig is. Die verwijzing is ook nodig omdat het verzekerde zorg is die de patiënt bij Andros krijgt.

Welke klachten hebben die mannen als ze naar de huisarts gaan?

Vaak hebben ze plasklachten, zoals heel vaak moeten plassen of moeilijk kunnen plassen. Door de plasklachten denken ze dan dat ze misschien prostaatkanker hebben. Dat is meestal niet zo, want prostaatkanker geeft in het begin veelal geen klachten. Dat is juist zo lastig bij prostaatkanker. Omdat je ook van een agressieve prostaatkanker in het begin niets merkt, wordt het ook wel de sluipmoordenaar genoemd.

Worden mannen uitgenodigd door de huisarts om hun PSA waarde te laten meten?

Nee, de huisarts zal nooit mannen zelf oproepen om langs te komen om hun PSA waarde te laten bepalen. Mannen kunnen wel zelf om deze PSA test vragen. De huisarts zal wel eerst de voor- en nadelen bespreken voordat hij de test afneemt. Het PSA wordt gemeten in het bloed door een laboratorium. Dus wil je je PSA waarde weten, dan moet je wel zelf in actie komen, want het meten gebeurt niet standaard in Nederland.

Wat zegt de PSA waarde over de prostaat?

PSA staat voor prostaat specifiek allergeen. Het is een stofje in het bloed. De naam zegt het al: prostaat specifiek, dus het wordt vrijwel alleen door de prostaat gemaakt. Hoe hoger die waarde is in het bloed, hoe meer kans je hebt dat er iets met de prostaat aan de hand is. Dat kan prostaatkanker zijn, maar ook een ontsteking of een goedaardige vergroting van de prostaat.

Normaal is de PSA waarde vaak zo rond 1 a 1,5. Maar de waarde kan gaan stijgen doordat een prostaat vaak gaat groeien naarmate een man ouder wordt. Daarom geldt er per leeftijdsgroep een andere ‘normale’ PSA waarde. Op een gegeven moment kan die waarde dan boven een waarde van de 3 of 4 uitkomen. En dan zou er iets anders aan de hand kunnen zijn en wil je de prostaat verder laten onderzoeken door een uroloog.

U bent uroloog, hoe angstig komen mannen met een hoge PSA waarde bij u binnen?

Mannen zijn vaak erg geschrokken van de hoge PSA waarde. En mannen praten meestal ook niet graag over hun prostaat. Ze komen dan bij de uroloog en die gaat hun eerst het hemd van het lijf vragen over wat voor klachten ze allemaal hebben. Wat ze in hun voorgeschiedenis hebben meegemaakt. Hoe ze plassen. En ook hoe het met de erectie is. Dat is natuurlijk altijd een heikel punt voor de man. En dan kijken we samen naar de PSA waarde en de prostaat wordt onderzocht. Samen met de cliënt bekijken we daarna of vervolg onderzoek nodig is.

Een verhoogde PSA waarde, wat dan?

Bij een verhoogde PSA waarde of een PSA waarde die blijft stijgen is vervolg onderzoek nodig. Vroeger werd er dan een blinde biopsie afgenomen: er werden dan in het ziekenhuis 12 stukjes weefsel uit de prostaat geprikt vanuit de endeldarm. Mannen zagen vaak erg tegen dat onderzoek op. Tegenwoordig is er ook MRI onderzoek van de prostaat mogelijk in Nederland. Dat is een enorme verbetering.

De 3 Tesla MRI scan is een apparaat waar je heel nauwkeurig het hele lichaam mee kunt afbeelden. Deze MRI is ook heel geschikt om de prostaat van de mannen af te beelden. Bij een MRI onderzoek lig je in een tunnel met een heel sterk magneetveld, die beeldt de prostaat af en dan wordt gekeken hoe die prostaat eruitziet.

Ziet de prostaat er helemaal normaal uit, dan hoeft er verder niks te gebeuren. Is er iets te zien in die prostaat, dan is verder onderzoeken door weefsel af te nemen pas noodzakelijk. Gelukkig zit nu de MRI ertussen en bekijk je eerst met die MRI of dat weefsel afnemen wel echt nodig is.

Zijn er medicijnen tegen het krijgen van prostaatkanker?

Er zijn geen medicijnen tegen het krijgen van prostaatkanker. Met een medicijn kan een tumor in de prostaat niet weggaan.

Zijn er medicijnen tegen een hoge PSA?

Er zijn geen medicijnen die het doel hebben om een hoge PSA te verlagen. Dat komt omdat de hoge PSA een signaal is van een onderliggend probleem.

Medicijnen kunnen wel gegeven worden als de hoge PSA komt door een goedaardige prostaatvergroting om de plasklachten te verminderen. Maar die medicijnen helpen dus niet tegen kanker in de prostaat. Daarom moeten we dus vooraf wel zeker weten dat er geen agressieve prostaatkanker zit.

Waarom eerst een MRI in het prostaatkankercentrum?

We maken altijd eerste een MRI. Bij die MRI gaat het om de kwaliteit. Kwaliteit van de MRI, van de beelden en de interpretatie. Ook daar moet je echt de juiste MRI techniek en kunde voor hebben. En ook veel ervaring om die MRI beelden echt goed te kunnen beoordelen.

Als de MRI prostaatkanker aantoont, waarom is er dan toch nog biopsie nodig?

Wat we op de MRI zien, noemen we verdachte plekken. Om prostaatkanker definitief te kunnen vaststellen is onderzoek van het prostaatweefsel nodig. Dat weefsel prik je uit de prostaat, dat heet een prostaatbiopsie. Het biopteren van de prostaat kan op verschillende manieren gebeuren. De patholoog anatoom onderzoekt dat afgenomen prostaat weefsel. Het afgenomen weefsel noemen we een biopt.

Uit de biopsie blijkt waar de tumoren zitten en wat de mate van agressiviteit van de tumoren is. De uroloog kan dan samen met de patiënt bekijken welke behandelingen mogelijk zijn.

Is prostaatbiopsie een vervelend onderzoek?

Vroeger werd een prostaatbiopsie door mannen meestal wel echt vervelend gevonden. Want toen ging dat onderzoek nog via de anus. In de endeldarm werd er een buisje naar binnengebracht, hierna werd het verdoofd en dan werd er met een naald via de endeldarm in de prostaat geprikt. Dat was erg belastend voor die mannen, ook omdat er nogal wat complicaties konden optreden.

Complicaties zoals infectie en bloedvergiftiging. Het is natuurlijk niet zo’n schone omgeving in die darm. Dus je had nogal kans dat je in de prostaat een ontsteking kreeg. Een heel vervelende complicatie want daar kon je ernstig ziek van worden. Ook al gaven ze antibiotica van tevoren, dan nog trad er toch steeds vaker een infectie op. Dat was een onderzoek dat mannen dus liever wilden vermijden.

Maar nu is er een nieuwe techniek voor het biopteren ontwikkeld: MRI fusie biopsie via de huid. Die wordt in de Andros klinieken al sinds jaren uitgebreid toegepast. Dus daar hebben we heel veel ervaring mee.

Die biopsie wordt dan geprikt via de huid en niet via de anus?

Dat klopt, we nemen dan die biopten af door te prikken met een naaldje door de huid. We prikken via de huid die tussen de balzak en de anus zit. Eigenlijk het gebied waarmee je op een fietszadel zit. Die huid wordt verdoofd en goed ontsmet. Het grote voordeel daarvan is dat er eigenlijk nooit infecties optreden. Je hoeft ook geen antibiotica vooraf te geven uit voorzorg. Dus antibiotica kan vermeden worden en dat is natuurlijk een verbetering.

Het is een poliklinisch onderzoek: je komt, de huid wordt verdoofd, we kijken waar in de prostaat dat plekje zit waar we op de MRI de afwijking zagen en nemen daar een stukje weefsel weg. En daarna kun je weer naar huis.

Maar naast dat het veiliger en minder oncomfortabel is, is de uitslag ook veel betrouwbaarder. Tijdens een MRI fusie biopsie worden de eerder gemaakte MRI beelden technologisch over de ‘live’ echobeelden heen geprojecteerd. Zo kan de arts heel nauwkeurig precies in de verdachte plekken van de prostaat prikken.

Zo’n MRI fusie biopsie is dus ook een stuk minder pijnlijk, neem ik aan?

Ja, mannen geven aan dat ze nauwelijks pijn ervaren. En mannen die eerder zo’n traditionele biopsie hebben gehad, geven aan dat deze MRI Fusie biopsie echt minder pijnlijk is. De huid wordt verdoofd, en dat prikje van de verdoving dat voel je natuurlijk wel even.

Ook tijdens de biopsie procedure staat kwaliteit voorop. We doen de MRI fusie biopsies op één centrale plek: in het prostaatkankercentrum in Baarn. En de biopsies worden altijd uitgevoerd door onze artsen. Die hebben daar veel ervaring mee en doen dat heel vaak. Zodat het voor de patiënt zo gemakkelijk mogelijk en met zo weinig mogelijk klachten kan verlopen.

Prostaatkanker, waarom wil je er vroeg bij zijn?

Je kunt er maar beter vroeg bij zijn inderdaad. Want als je er vroeg bij bent, en je hebt een agressieve vorm van prostaatkanker, dan kun je dat direct behandelen zodat je nog kunt genezen. En als je te laat bent, dat komt tegenwoordig helaas ook nog vaak voor, dan niet meer. Daarom dringen wij er zo op aan om je prostaat en je PSA op tijd te laten onderzoeken. Als je er op tijd bij bent, dan kan je voorkomen dat de prostaatkanker uit de prostaat is gebroken en is uitgezaaid in het lichaam.

Waarom worden mannen niet standaard onderzocht op prostaatkanker, net zoals vrouwen op borstkanker?

Dat komt doordat we vroeger nog geen onderscheid konden maken tussen agressieve en niet agressieve prostaatkanker. Nu weten we dat we die agressieve vorm van prostaatkanker alleen hoeven te ontdekken. En bij voorkeur vroeg ontdekken want die moet je ook vroeg behandelen.

Vroeger werd er veel getest op PSA. Daardoor moesten er ook veel prostaatbiopsies worden afgenomen, wat toch geen prettig onderzoek was.

Vervolgens kregen veel mannen te horen dat ze prostaatkanker hadden. Dus ook de mannen die een prostaatkanker hadden die niet behandeld hoefde te worden. Want een niet agressieve prostaatkanker, daar kun je gewoon 100 mee worden zonder dat je daar iets aan hoeft te doen.

Hoe reageren mannen op een prostaatkanker die niet behandeld hoeft te worden?

Veel mannen kregen te horen: ‘U hebt prostaatkanker maar er hoeft niks aan te gebeuren’. Dat was voor die mannen natuurlijk een enorme schok. Want uiteindelijk hadden ze wel kanker en uiteindelijk droegen ze dus wel de last van ‘ik heb een kwaadaardige ziekte’. Als je er niets aan hoeft te doen, hoef je het ook niet te weten. Dat gebeurde in het verleden en dat noemen we overdiagnostiek.

En heel vaak wilden die mannen zich toch laten behandelen terwijl ze waarschijnlijk nooit last hadden gekregen van die prostaatkanker en dat noemen we overbehandeling. Dus terwijl het eigenlijk niet nodig was, werden die mannen wel geconfronteerd met de ziekte prostaatkanker. Want als je maar oud genoeg wordt, krijgt iedere man wel die onrustige cellen die een vorm van prostaatkanker uitbeelden.

Bij borstkanker is dat anders, want bijna iedere vorm van borstkanker wordt behandeld. En bij darmkanker ook. En daarom is het nou zo fijn dat we die MRI tot onze beschikking hebben. Want met die MRI vind je met name die agressieve vorm van prostaatkanker. Dus die vormen van prostaatkanker die je niet hoeft te ontdekken, die zie je ook niet. En dan hoef je die dus ook niet te biopteren. Maar in het verleden was dat MRI onderzoek er niet en kregen al die mannen een biopsie, dus werden veel te veel mannen gebiopteerd.

Dus je wil alleen weten dat je prostaatkanker hebt, als het een vorm is die je moet laten behandelen?

Ja, je wil alleen maar weten dat je prostaatkanker hebt, als het een vorm is die je moet laten behandelen. En die agressieve vorm van prostaatkanker, die wil je vroeg ontdekken omdat je die ook vroeg moet behandelen.

Maar nu is er een keerpunt. Want nu zijn we dus in staat om met name die agressieve vormen van prostaatkanker te ontdekken. Toch zal een bevolkingsonderzoek voor prostaatkanker zeker nog wel een tijd duren.

En als je vader prostaatkanker had?

Tegen mannen die een verhoogd risico hebben om agressieve prostaatkanker te krijgen, zeggen wij wel al: ‘Weet alsjeblieft dat je je kan laten onderzoeken, want je kan er echt maar beter op tijd bij zijn.’

Mannen met een verhoogd risico dat zijn onder andere mannen van wie de vader ook prostaatkanker heeft gehad, of een broer. Mannen met een verhoogd risico dat noemen we risicogroepen. En van risicogroepen zeggen we nu: ‘laat je PSA meten, want je hebt meer kans op een agressieve vorm van prostaatkanker, dus meer kans op een prostaatkanker die je zult moeten behandelen, en dat kan je maar beter vroeg doen.’

Kan je met verhoogd PSA gewoon naar een Andros kliniek die dichtbij zit?

Ja, je kan in alle Andros klinieken terecht met verhoogd PSA. Dus je kan gewoon naar een kliniek bij je in de buurt. We hebben vier Andros klinieken: in Amsterdam, Arnhem, Den Haag en Baarn.

Bij de eerste afspraak word je lichamelijk onderzocht door de uroloog en worden je klachten en zorgen besproken. Als er mogelijk prostaatkanker is, dan wordt op korte termijn een MRI gemaakt in ons zelfstandige prostaatkankercentrum in Baarn. We doen nooit een biopsie zonder dat er eerst een MRI is gemaakt om te kijken of een biopsie wel echt nodig is. Daarna kom je weer bij de uroloog van je eigen kliniek. Hij zal de uitslag van de MRI met je bespreken en over hoe verder.

Wat als je geen prostaatkanker hebt, maar wel plasklachten?

Door een goedaardige prostaatvergroting kunnen oudere mannen meer last krijgen met het plassen. De urinestraal wordt wat zwakker. Ze moeten ’s nachts vaker het bed uit. Of krijgen meer aandrang. En af en toe verliezen ze wel eens een druppeltje. Nou, vreselijk vinden mannen dat. En daarvoor heb je medicijnen, voor als je een goedaardige vergroting hebt en die vergrote prostaat plasklachten geeft.

Met medicijnen kan je die plasklachten verminderen. Daarmee maak je de uitgang van de blaas naar de buitenwereld, dus de plasbuis, een klein beetje wijder. Zodat die straal kan verbeteren en je beter kunt uitplassen. Plasklachten door een vergrote prostaat, dat is ook een van de expertises van Andros klinieken. Dus dan kan je gewoon bij dezelfde uroloog onder behandeling blijven.

Lees meer over PSA waarde