Wat is PSA verdubbelingstijd?

‘Wat is PSA verdubbelingstijd? En wat is PSA velocity? Wat zegt snel stijgen van PSA?’ Deze vragen ontvingen we van onze lezers. Professor Frans Debruyne geeft antwoord op deze ‘vraag van de maand’.

Prostaatkanker is de meest voorkomende kanker bij mannen boven de 50 jaar en eigenlijk de voornaamste doodsoorzaak aan kanker bij die leeftijdsgroep. Om die reden wordt er steeds meer aandacht geschonken aan de vroegdiagnostiek van potentieel levensbedreigende vormen van prostaatkanker, vooral bij mannen met risicofactoren voor deze kanker.

Hoog PSA is niet altijd prostaatkanker

PSA is een merkstof in het bloed dat op de aanwezigheid van prostaatkanker kan wijzen. Maar een PSA bepaling is niet absoluut. Dit betekent dat lang niet alle PSA verhogingen op prostaatkanker wijzen (vals positief) en er ook prostaatkanker kan voorkomen zonder dat er een PSA verhoging aanwezig is (vals negatief). Vooral de vals positieve uitslagen zijn het probleem. Want dit leidt tot overdiagnostiek met alle bijbehorende gevolgen zoals kosten, onrust, angst etc.

PSA velocity: hoe snel de PSA waarde stijgt

Daarom is het beloop van de PSA waarden over tijd (PSA kinetics) onderzocht. Hoe sneller PSA stijgt hoe meer risico op prostaatkanker en zelfs een prostaatkanker in bedreigende vorm. Dit wordt PSA velocity genoemd. Uit deze PSA kinetics is het begrip PSA verdubbelingstijd ontstaan.

PSA verdubbelingstijd

PSA verdubbelingstijd is het aantal maanden waarbinnen de PSA waarde verdubbeld in het bloed. Als PSA in de loop van de tijd niet stijgt, wordt de kans op prostaatkanker steeds kleiner. Maar omgekeerd geldt: hoe sneller de PSA waarde stijgt, hoe groter de kans op prostaatkanker. Dus hoe korter de verdubbelingstijd hoe groter de kans op prostaatkanker en met name een agressievere vorm ervan.

PSA verdubbelingstijd van minder dan 12 maanden

In tegenstelling tot PSA zelf wordt de PSA verdubbelingstijd niet gebruikt voor vroegdiagnostiek van prostaatkanker maar veel meer om de prognose van een vastgestelde prostaatkanker te bepalen. Door statistische analyses is uitgerekend dat patiënten met prostaatkanker bij wie de verdubbelingstijd van PSA minder is dan 12 maanden een veel grotere kans hebben (50%) om uitzaaiingen aan prostaatkanker te ontwikkelen of zelfs te sterven aan prostaatkanker.

Vooral bij patiënten bij wie initieel een niet bedreigende en dus onschuldige vorm van prostaatkanker is ontdekt is deze verdubbelingstijd een waardevolle parameter. Maar ook bij patiënten die voor prostaatkanker worden behandeld, is de PSA verdubbelingstijd een belangrijke duider.

PSA belangrijke bloed parameter voor prostaatkanker

Zowel voor de vroegdiagnostiek als voor de prognose van prostaatkanker blijft PSA dus een belangrijke merkstof in het bloed. Daarom wordt PSA zowel bij de huisarts (eerste lijn) als bij de specialist (uroloog) nog als een van de meest essentiële (bloed-) parameters voor prostaatkanker gebruikt.

Lees meer over PSA waarde

Lees meer over prostaatkanker

Heeft u een idee voor ‘vraag van de maand’?

Heeft u een vraag die ‘vraag van de maand’ zou kunnen zijn? Bijvoorbeeld over plasklachten, prostaat, erectie, testosteron of prostaatkanker? Mail uw vraag aan onze redactie via info@andros.nl onder vermelding van ‘vraag van de maand’. De ‘vraag van de maand’ wordt anoniem gepubliceerd.