Wielrennen en erectieproblemen

Wielrennen en erectieproblemen komen vaak voor op het spreekuur van Andros Clinics. Voor mij zit een afgetrainde, lange slanke man van begin vijftig zonder een grammetje vet, wat kalend en met gezonde frisse ogen. Geen hartklachten, geen suikerziekte, geen hoge bloeddruk en geen medicijngebruik. Reden van zijn komst? Toch een erectiestoornis!!

Ik hoef aan deze man, “type Joop Zoetemelk” eigenlijk maar één vraag te stellen: “Doet u aan wielrennen”? Zijn antwoord luidt: “jawel, wielrennen in de zomer en schaatsen in de winter”. Als ik vraag hoe vaak hij op de fiets zit, blijkt dat 3 á 4 maal per week te zijn met steeds afstanden van 100-150 km per keer!

De endorfines springen uit zijn ogen. Hij heeft er nu al weer zin in. Maar sinds een goed half jaar zijn de erecties minder stevig geworden. Ook heeft hij vaak een doof gevoel in zijn penis en balzak. Hij vermoedt wel dat er een relatie is met het wielrennen maar hoopt eigenlijk van niet. Waarbij hij zelf al gekscherend zegt niet te willen kiezen tussen zijn fiets of zijn vrouw.

De casus is voor mij duidelijk, oorzaak en behandeling eveneens. Dit probleem hoor ik zo vaak als uroloog, dat het de moeite loont er een kort overzicht aan te wijden met informatie over de frequentie van erectiestoornissen onder wielrenners, de oorzaken voor zover bekend, hoe u het kunt voorkomen en wat de behandeling is.

Hebben wielrenners vaker erectieproblemen?

Het antwoord is ja: uit een onderzoek van de Universiteit van Keulen uit 1999 bleek een groep lange afstand wielrenners in 13,1% een erectiestoornis te hebben terwijl dit bij een groep niet-wielrenners van dezelfde leeftijd 3,9% bedroeg. Een ander onderzoek uit de VS van 1985 bestudeerde de klachten van amateurwielrenners die deelnamen aan een fietstocht van 8 dagen waarbij ruim 800 km werd afgelegd. Van de mannelijke wielrenners had 45% last van milde en tijdelijke doofheid in het perineum, het gebied tussen balzak en anus waar het lichaam contact maakt met het zadel, 10 % had hier ernstig last van en 2% moest tijdelijk stoppen met wielrennen vanwege deze klachten. Een derde onderzoek uit 2001 uit Boston onder 1709 mannelijke wielrenners tussen 40-70 jaar liet zien dat wielrennen gedurende meer dan 3 uur per week een fors hoger risico (72%) op een matige tot ernstige erectiestoornis heeft.

In Nederland werd door de afdeling urologie van de Universiteit van Maastricht in 2014 gerapporteerd over klachten bij 430 amateurfietsers na fietstochten van drie uur of langer. Van een tijdelijke erectiestoornis was sprake in 9,3%, 15,5% had na afloop een slappe plasstraal, doofheid in de penis en in de perineale streek trad bij 40% van de mannen op.

Conclusie: bij wielrenners die regelmatig meer dan drie uur fietsen komt frequent een erectiestoornis voor die meestal tijdelijk is en die gepaard gaat met een gevoel van doofheid in de penis en balzak.

Wat is het mechanisme dat leidt tot een erectiestoornis en klachten van doofheid in het ano-genitale gebied?

De oorzaak van wielrennen en erectieproblemen

Wat is het mechanisme dat leidt tot een erectiestoornis en klachten van doofheid in het ano-genitale gebied? De oorzaak is in feite simpel te begrijpen: de bloedvaten en de zenuwen naar de penis raken bij langdurig fietsen beklemd tussen het harde zadel en het benige deel van het bekken: de penisarterie en peniszenuw lopen gezamenlijk in een bundel aan de onderkant van het bekken naar de penis en de balzak, zowel links als rechts.

Door langdurige druk op deze bundel tussen zadel en bekken raakt de zenuw beklemd en de bloedtoevoer eveneens, je kunt het vergelijken met het mechanisme van een gevoelloze arm als je bovenarm te lang beklemd raakt doordat je verkeerd ligt. Bij het fietsen op een racefiets treedt daarbij ook nog bij iedere pedaaltrap een zekere rek op van de zenuw die daardoor verder beschadigd raakt.

Hoe kunt u erectieproblemen door wielrennen voorkomen?

Voorkomen is natuurlijk het belangrijkste, niet wielrennen is een optie, maar daar staat tegen over dat het wielrennen ook een bewezen positief effect op de gezondheid heeft: het is goed voor hart en bloedvaten, het leidt tot gewichtsverlies, het ontspant en verbetert de kwaliteit van leven. Ook kan fietsen het risico op overlijden verminderen, met 43% als je tenminste eenmaal per week een flink stuk fietst.

Adviezen bij het fietsen van de uroloog

Als u toch besluit te gaan wielrennen is het verstandig u aan de volgende vier adviezen te houden. Deze adviezen zijn er alle op gericht om de vaat-zenuwbundel naar de penis te ontzien.

1 De positie van het lichaam op het zadel

Als u recht op het zadel zit (90 graden) krijgt de penis al 40% meer bloed dan wanneer je in een 60 graden positie op het zadel zit, onafhankelijk van het type zadel. De meeste wielrenners zitten echter liever sterk voorovergebogen (30 graden) om geen wind te vangen. Dit moet u dus afwisselen met een rechte positie om de doorbloeding naar de penis te verbeteren.

2 Het type zadel

Hier is veel om te doen. Feit is dat een breed zadel van groot belang is om te zorgen dat u op uw beide zitknobbels zit, zodat deze botdelen en niet het perineum je hele lichaamsgewicht incl. de uitgeoefende krachten kunnen dragen. Daarnaast is het gebruik van een zogenaamd “no-nose“ zadel (vrouwenzadel) zeer gunstig, omdat dan de vaat-zenuwbundel nagenoeg vrij ligt zodat er geen druk op kan worden uitgeoefend. Echter, de meeste wielrenners prefereren een keihard mesdun zadel waarmee ook goed te sturen valt. Dat is dus niet gezond voor je perineum, penis, balzak en prostaat. In de VS werd deze no-nose zadel in 2009 aanbevolen voor alle 40.000 mannen die vanwege hun beroep dagelijks op de fiets zitten, zoals politieagenten en veiligheidspersoneel.

• Een zadel met een gat is niet per se goed; het gaat erom dat het zadel breed is zodat je zitknobbels het gewicht dragen.
• Een zadel met een gelpolster is af te raden, omdat daarbij de beide zitbeenderen inzakken in de gel waardoor er toch weer compressie van de vaat-zenuwbundel kan optreden.

3 Positie van het zadel

Plaats het zadel horizontaal en in ieder geval niet omhoog, want daardoor neemt de druk op het perineum en de penis met balzak sterk toe. Als je het zadel 10 graden naar beneden laat wijzen, vermindert de perineale druk al met 44%. Maar dit heeft het nadeel dat de druk op de polsen toeneemt en dat de renner voortdurend wil terug schuiven om weer stabiliteit op het zadel te krijgen tijdens het fietsen. Plaats het zadel dus horizontaal.

4 Wisselen van positie

Ga regelmatig van het zadel af tijdens het wielrennen en wissel uw houding af van zitten naar staan op de pedalen.

Tenslotte: het spreekt vanzelf dat u uw fiets afstelt op je eigen lengte, dat geldt ook voor de hoogte van het zadel. Een te lage positie van de handremmen is ongunstig omdat u dan weer te gebogen op uw fiets gaat zitten. Een moutainbike heeft doorgaans ongunstiger verhoudingen dan een gewone racefiets. De beste fiets voor uw perineum is de ligfiets maar dat is niet aantrekkelijk.

Therapie voor blijvende erectiestoornis bij wielrenners

Indien de erectiestoornis niet spontaan verdwijnt, maar aanhoudt, is er kennelijk al te veel schade aangericht aan de arterie (en zenuw?) naar de penis. Dan is een behandeling met een PDE-5-remmer te overwegen, dit kan het bloedvat verwijden en schade reduceren. Zo’n medicament kan ook worden toegepast bij mannen die graag willen blijven wielrennen ondanks af en toe optredende klachten. Dat geldt niet voor beroepswielrenners, omdat een dergelijk medicament ongetwijfeld ook op de lijst staat van de World Anti-Doping Agency.

Als laatste optie bestaat de mogelijkheid om een vaatoperatie te doen, een soort bypass voor de penis, mits er slechts een plaatselijke vernauwing is van de penisarterie.

NB. Over seksuele problemen bij vrouwelijke wielrenners is weinig bekend.

Lees meer over erectieproblemen

Lees meer over fietsen en urologische problemen